Zonder titel (1957) Naum Gabo

foto Otto Snoek
Over het kunstwerk

De geschiedenis van het beeld van de in Rusland geboren Amerikaanse beeldhouwer Naum Gabo is onverbrekelijk verbonden met de bouw van de Bijenkorf. Bij de bouw van dit warenhuis door architect Marcel Breuer in de jaren vijftig, ter vervanging van de oude Bijenkorf die bij het Duitse bombardement van 1940 zwaar beschadigd was, ontstond verschil van mening tussen de directie van de Bijenkorf en de stedenbouwkundigen van de gemeente. De gemeente wilde namelijk dat het bedrijf zich hield aan de voorgeschreven rooilijn. De Bijenkorf wilde meer ruimte voor de gevel aan de Coolsingel. Ten slotte trok de Bijenkorf aan het langste eind door de gemeente – tot tevredenheid van alle betrokkenen – het beeld van Naum Gabo aan te bieden. Gabo maakte een ontwerp, dat naar eigen zeggen was ingegeven door de organische stuctuur van de plantenwereld. Hij vatte het beeld op als boom met een stam, wortels en takken. Het ontwerp – een elegante toren bestaande uit vier dubbele ribben, die over de beeldhoogte 90 graden draaien en bovenin versmelten – is uitgevoerd in staal en een coating van zink en messing op een sokkel van beton, die bekleed is met zwart marmer. Op 21 mei 1957 (Opbouwdag) werd het beeld onthuld door burgemeester van Walsum. Gabo verkondigde dat het beeld de geestkracht en energie van de Nederlanders uitdrukte. Het beeld wordt gezien als het hoogtepunt van constructivistische sculpturen. Gabo had een model van de ingewikkelde constructie gemaakt zonder berekeningen; ingenieurs van de TNO in Delft moesten er aan te pas komen om het model van 26 meter hoog en 40 ton zwaar op veiligheid te testen in een windtunnel. De plastiek zelf – door Gabo “een ideologische bijdrage tot het constructivisme” genoemd – kwam tot stand in de Hollandia constructiewerkplaatsen en machinefabriek in Krimpen aan den IJssel. Inmiddels hoort het beeld van Gabo bij de stad, maar in de jaren ’50 was het een daad van moed van de directie van de Bijenkorf – die de stad al eerder verrijkt had met een beeld van Zadkine – om een abstracte sculptuur van deze omvang zo’n prominente plaats in het nieuwe Rotterdam te geven. Ook de directeur Stadsontwikkeling ir. C. van Traa, de belangrijkste vormgever van het naoorlogse Rotterdam, had aanvankelijk moeite met deze abstracte plastiek, maar later gaf hij royaal toe dat met de sculptuur van Gabo “een grote stedenbouwkundige aanwinst was bereikt”. De sculptuur van Gabo is in 2017 grondig gerestaureerd door MeestersIn en in 2018 opgeleverd. Voor meer informatie: Sculpture International Rotterdam.

lees meer
Over de kunstenaar

Naum Gabo (Brjansk (Rusland), 1890 – Waterbury (Connecticut), 1977) was een Russisch-Amerikaans constructivistische beeldhouwer. Ruimte speelde een belangrijke rol in zijn werk. Hij probeerde volume in zijn beelden aan te brengen door met verschillende lagen te werken. Naast sculpturen maakte Gabo ook kinetische objecten, zoals mobiles. Gabo, wiens oorspronkelijke naam Pevsner was, bezocht Parijs in 1910 en kwam er in contact met avantgarde kunstenaars, waaronder Wassily Kandinsky. In 1915 (tijdens de Eerste Wereldoorlog) maakte Gabo zijn eerste constructivistische werk. Gedurende de jaren 1922 – 1932 verbleef hij in Berlijn, alwaar hij in 1928 doceerde aan het Bauhaus. Vervolgens verhuisde hij naar Engeland om uiteindelijk in 1946 naar Amerika te verhuizen. Hij werd er staatsburger en bleef er tot zijn dood in 1977 wonen.
Gabo is een van de grondleggers van de moderne sculptuur. In plaats van hout, steen en brons paste hij nieuwe, industriële materialen toe als plexiglas en plastic. Massa en volume – de peilers van de traditionele beeldhouwkunst – hebben in zijn abstracte, ruimtelijke constructies plaatsgemaakt voor transparantie en een schijnbare gewichtloosheid. Maar wat Gabo vooral ‘modern’ maakt, is dat hij niet de natuur maar concepten uit de exacte wetenschappen koos als inspiratiebron voor zijn kunst.

lees meer