Lichtroute Rotterdam

Het resultaat van de wederopbouw van Rotterdam werd door menigeen maar grijs en kleurloos gevonden. Cor Kraat maakte deel uit van het kunstenaarscollectief Kunst & Vaarwerk, dat met humor en ironie reageerde op het grauwe modernistische straatbeeld. Ergernis over de eentonigheid van de stad was vanaf het begin Kraats belangrijkste drijfveer. “Mooi hoeft het niet te zijn, maar het moet wel opvallen”, aldus Cor Kraat, die deze kronkelende lantaarnpaal ontwierp.

Op de dakrand van de Schouwburg balanceert een 24 meter lange lichtlijn. ’s Avonds dient de onverlichte toneeltoren als sokkel. De lichtbalk lijkt in wankel evenwicht, maar staat in werkelijkheid muurvast. De kunstenaar zei hierover: “Net zoals die balk op de rand van de afgrond balanceert, zo laveert iedereen die op een goede manier met theater maken bezig is, altijd op de gevaarlijke grens tussen vallen en overeind blijven”.

Opgetrokken uit ribben van staal lijkt deze variant op de oude stadspoort wel een driedimensionale lijntekening. Kraat maakte de Nieuwe Delftse Poort naar de in 1940 gebombardeerde en vervolgens afgebroken stadspoort uit 1764. Het werk wordt aangelicht als een monument en staat op dezelfde plek als de oude poort, inmiddels omgeven door een autoweg en oprukkend centrum. Die vreemde positie, zo ingeklemd, benadrukt de veranderende tijd.

‘Ik kijk niet op een metertje’ zei de ambitieuze wederopbouwkunstenaar Louis van Roode stoer bij de voltooiing van dit gevelkunstwerk, dat het grootste kunstwerk van Europa was. De veelkleurige sculpturale glas-in-beton-vensters waren zijn idee, waardoor dit Rijksmonument de bijnaam ‘Postkathedraal’ kreeg. De 22 ramen kleuren het trappenhuis in alle tinten van de regenboog. Binnen hebben nog 15 kunstenaars 34 wandschilderingen, plastieken en mozaïeken aangebracht.

Het verhaal gaat dat na het bombardement van mei 1940 zebra’s graasden aan de Diergaardesingel en er in de Westersingel een zeeleeuw zwom. Ter herinnering aan de diergaarde, die zich hier ooit bevond, ontwierp kunstenaar Herman Lamers een surrealistisch monument bestaand uit vier aluminium ooievaarsnesten met op één nest een levensgrote zebra. De nesten staan op lantaarnpalen en vormen een ruimtelijk kunstwerk op het plein naar een ontwerp van Lilith Ronner van Hooijdonk.

Met zijn 2,38 meter stond de zachtaardige Rigardus Rijnhout (1922-1959) bekend als de Reus van Rotterdam. Om te ervaren hoe groot hij was, zette Lamers een beeld op ware grootte waar je naast kunt gaan staan op een podium. De wijze waarop het beeld is aangelicht, zorgt voor een uitvergrote schaduw op de achtergelegen wand, die de reus nog monumentaler maakt en de theatrale enscenering versterkt. Het lichtontwerp is van Atelier LEK.

Op dit 100 jaar oude elektriciteitshuisje zinderen de lichtgevende ribben van deze lichtsculptuur. Het is een netwerkvisualisatie annex globe, waarin havenstad Rotterdam het centrum van de wereld is, van het heelal zelfs. De lijnen komen uit bij 010. Daarmee willen Coenen en Roskam de jongeren in de buurt zelfvertrouwen geven: de wereld ligt aan jullie voeten, maak er wat van!

Als Nederlands beroemdste omgevingskunstenaar maakt Struycken monumentaal werk in relatie tot architectuur en de openbare ruimte. De kolommen van Het Nieuwe Instituut, een ontwerp van Jo Coenen, worden na zonsondergang verlicht en veranderen elke tien minuten van kleur. Een computerprogramma zorgt ervoor dat de rode, groene en blauwe lampen steeds een andere combinatie van primaire en mengkleuren laten zien. De lichtarcade is populair en fotogeniek.

Nu alles is zoals het is geworden, nu alles is zoals het is, komt het, hoewel, misschien hoewel, tenslotte nog in orde. Deze dichtregels zijn te lezen in de gevel van het Sophia Kinderziekenhuis, een onderdeel van het Erasmus MC en komen uit het gedicht Daglicht van Judith Herzberg. Het werk bestaat uit wisselend wit en blauw oplichtende lampjes, die fraai in de gevelwand geplaatst zijn en ’s nachts oplichten. Karel Martens maakte het ontwerp van dit werk, wat verwijst naar wat er achter de gevel in het ziekenhuis gebeurt.

Dit ten hemel schreiende oorlogsmonument herdenkt het bombardement van 14 mei 1940. Het was een geschenk van de Bijenkorf aan Rotterdam. Destijds schrokken mensen van zo’n radicaal modern kunstwerk, inmiddels hebben zij het in hun harten gesloten. Zadkines geliefde personificatie van ‘een stad zonder hart’ wordt ’s avonds nog dramatischer dankzij de uitgekiende spot, die vanaf de aangrenzende woontoren als een zoeklicht het beeld beschijnt. Het lichtontwerp is van Atelier LEK.

Oorspronkelijk stroomde op de plek van deze tunnel de rivier de Rotte, waar de stad Rotterdam zijn roots aan dankt. Twee academiestudenten ontwierpen een eerbetoon voor deze locatie door de Rotte als ‘wortels van de stad’ vorm te geven in cortenstaal en aan de achterzijde uit te lichten met ledlicht. Zo werd een magisch verlichtte plek ontwikkeld en het maakt deze tunnel ‘s avonds een stuk minder eng. Het is een ode aan de niet te stoppen groei en het positivisme van Rotterdam.

Volgens kunstenaar Joe Cillen is het Noordereiland geen eiland, maar een schip. Als het eiland zijn bruggen zou afwerpen, kan het zo het ruime sop kiezen. Kapitein Cillen werkt al jaren met kunstenaars, vormgevers en eilandbewoners aan het zeewaardig maken van Motorschip Noordereiland. Een onderdeel van dit project zijn een rood en groen lichtbaken op het dak van een wooncomplex ter markering van bakboord en stuurboord.

Nee, dat vond de opdrachtgever destijds te confronterend, om de letters ZUID in neon op het dak te zetten. Die term stond toen nog gelijk aan probleemwijken. Daarop koos Körmeling 1989, het bouwjaar van deze flat, zoals dat vaker op gebouwen staat. Dikwijls zie je dat als gevelsteen, maar nooit in de vorm van zo’n reusachtige neonreclame. Het jaartal functioneert ook als tijdklok: hoe meer jaren verstrijken, hoe meer dit kunstwerk bij het verleden hoort.

Katendrecht zit flink in de lift naar aanleiding van de campagne ‘Kun jij de Kaap aan?’. De Atjehstraat, een typische straat uit de stadsvernieuwingsperiode, paste niet helemaal in dat plaatje. Bijzonder dus dat kunstenaar Rudolf Teunissen juist in deze straat een ambitieus lichtkunstwerk voorstelde én dat alle betrokkenen bij de herstructurering van het gebied daar direct de schouders onder hebben gezet. Een ritmisch geometrisch spiegelspel belicht de gevels en op de grond waan je je in een bos waar zonlicht door het bladerdak valt. Dit is het eerste kunstwerk dat de openbare verlichting geheel verving, wat heel wat pionieren inhield. Het werk werd bekroond met verschillende internationale prijzen, waaronder de prestigieuze LAMP Award in 2011.

Filmhuis LantarenVenster is gehuisvest in het gebouw New Orleans van architect Álvaro Zisa uit 2010. In de etalage zie je een lichtkunstwerk dat bestaat uit ledverlichting waarop een animatie van een bewegend paard te zien is. De stop-motion techniek, gebaseerd op de vroege fotografie van Eadweard Muybridge, is door kunstenaar Giny Vos in samenwerking met InventDesign vertaald naar een software gestuurde installatie. Light Gig is een ode aan het vroege celluloid inclusief krassen en lichtflitsen.