Raamvertellingen II (2013) Milou van Ham & Jan van de Pavert

foto Lotte Stekelenburg
Over het kunstwerk

Deze veertien glasappliqué-ramen in de Ooltgensplaat zijn een vervolg op het project Raamvertellingen I uit 2009 en werden ontworpen door kunstenaars Jan van de Pavert en Milou van Ham. Toen de Rotterdamse woonwijk Pendrecht in de jaren vijftig werd opgeleverd, gold het als een parel van de wederopbouw. Toeristen kwamen uit het hele land voor dit moderne ontwerp van Bauhaus-architect Lotte Stam-Beese. Eind vorige eeuw was van die oorspronkelijke schoonheid weinig meer te zien in de verpauperde buurt, waardoor een jarenlang renovatieproject startte. Bij de sloop, renovatie en herinrichting was het oorspronkelijke ontwerp het uitgangspunt. In 2009 werd dit met Raamvertellingen I bekroond: een grootschalig kunstproject bestaande uit zesenvijftig glasappliqué-ramen van vijf kunstenaars, verhalend over de ontwerpgedachten van weleer. Jan van de Pavert haalt beeldtalen aan van vergankelijke utopieën, die vorige eeuw zo bepalend waren. Milou van Ham trekt in haar tekstwerken het idealisme van na de oorlog door naar nu. Hiermee telt het totale project ‘Raamvertellingen’ zeventig kunstwerken, die deze gerenoveerde wijk tot een openbaar museum maken.
Ideologieën en utopieën vormen een vast thema in het werk van Jan van de Pavert. Zijn zeven geëmailleerde ramen voor Pendrecht variëren van landschappen met propagandistische omlijstingen uit verre landen en tijden tot de zeer geordende Nederlandse architectuur van nu. Juist in Pendrecht is die internationale vergelijking op zijn plek. Architect en planoloog Stam-Beese bracht hier Bauhaus-idealen in de praktijk die ze had getoetst in de Sovjet-Unie en bij het CIAM van Le Corbusier. Na voltooiing van de wijk in de jaren vijftig zou deze als voorbeeld dienen voor veel Nederlandse woonwijken. Bij de ramen van Van de Pavert ontwierp Milou van Ham zeven tekstwerken met verschillende teksten over utopieën. Die variëren van dichtbij, over de Sociale Woningwet, tot het Gilgamesj-epos en Thomas More. Ook zij maakt daarmee de sprong van abstracte idealen naar Nederlandse toepassingen.
Pendrecht heeft een grote val meegemaakt. Destijds bejubeld als parel van de wederopbouw zou het de op een na grootste probleemwijk van Nederland worden. Daardoor leverde de geplande opknapbeurt van rond de eeuwwisseling vanzelf veel discussie op over nut en schuld van architectuur en de toepasbaarheid van idealisme. Die onderwerpen kregen nadien in Nederland veel vervolg in debatten. Van Schagen Architecten bracht de oorspronkelijke ontwerpgedachten op geactualiseerde wijze terug in de wijk, waarop het Centrum Beeldende Kunst hier met Raamvertellingen I op aanhaakte. De glasappliqué-ramen van Ben Zegers gaan over de abstracte patronen van textielkunstenaar Stam-Beese; Stang Gubbels zoomde in op de geometrische harmonie van de wijk; Anuli Croon op het groenontwerp; Sarianne Breuker op het gezin als hoeksteen van de samenleving en Milou van Ham componeerde tekstramen met teksten van Stam-Beese. Het zijn kunstwerken die voors en tegens van toen en nu combineren. Verschillende glastechnieken sierden veel wederopbouwarchitectuur, maar daar was in Pendrecht destijds geen geld voor. Die tekortkoming is goedgemaakt door Raamvertellingen I en II, met respectievelijk glasappliqué-technieken en geëmailleerd glas.
De ramen van Raamvertellingen I zijn te zien in de gerenoveerde portiekwoningen aan de Middelharnisstraat en Melissantstraat. Raamvertellingen II bevindt zich aan de Ooltgensplaat. Beide series ramen kwamen tot stand onder artistieke regie van Olphaert den Otter. Bij de onthulling op maandag 28 oktober 2013 vanaf 17.30 uur aan de Ooltgensplaatweg trad Walter Bart van theatergroep Wunderbaum op als presentator en interviewde de kunstenaars. Antoinette Laan (wethouder Sport en Recreatie en Kunst en Cultuur) onthulde de kunstwerken. Raamvertellingen II kwam tot stand op initiatief van Peter Hakker van Woonstad Rotterdam, in samenwerking met het CBK Rotterdam, kunstenaar Olphaert den Otter en Firma Woord en Daad (fondsenwerving). De glasplaten zijn vervaardigd door firma GBB Tilburg.

lees meer
Over Milou van Ham

Milou van Ham (Berkel-Enschot, 1964) studeerde onder meer aan de Universiteit van Amsterdam. Het werk van Van Ham heeft altijd met andere mensen te maken, in ieder geval met wat er tussen mensen is. Zij maakt locatiegebonden kunstwerken in de openbare ruimte. Een Van Ham is qua vorm en inhoud geïntegreerd in de context van de locatie. Taal en beeld, communicatie en interactie vormen de basis van elk eindproduct. Elk kunstwerk komt tot stand door nauwe samenwerking met gebruikers, opdrachtgever en/of architect, andere creatieven en producenten.

lees meer
Over Jan van de Pavert

Jan van de Pavert (Zeist, 1960) woont en werkt in Rotterdam. Van de Pavert studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten Sint-Joost in Breda en daarna bij de Ateliers ’63 in Haarlem. Hij werd aanvankelijk bekend met beeldhouwwerk, maar later maakte hij aquarellen (onder meer voor geanimeerde films) en wandschilderingen. Hij won in 1987 de Prix de Rome voor zijn beeldhouwkunst en in 2015 de Jeanne Oosting Prijs voor zijn aquarellen.

lees meer