Notities over een liefhebben, deel 1. Voor Jeanine van Berkel, wiens verbeelding en goedhartigheid me inspireren.

Juist omdat ze naar niemand kijkt, weet ik dat we gezien worden. Niet bekeken, maar begrepen in ons verlangen om onszelf te zien in de stadslandschappen van de steden waar we onderdeel van zijn. Ze inspireert me in m’n overwegingen van dat waar ik de laatste tijd vaak aan denk: ik heb behoefte aan een zichtbaarheid die niet afhangt van onze fysieke aanwezigheid. En, ik verlang naar een zichtbaarheid gecentreerd rond een herkenning waar we daadwerkelijk vreugde aan ontlenen. Of, tenminste een verzachting, een opluchting waarbij het niet vereist is om herinnerd te worden aan een afbreuk. Dat deze zachtheid komt in de vorm van een vier meter lange ode aan onze momenten van rust en onze innerlijke levens, dat is een liefhebben.

Moments Contained, het werk van de Britse beeldenmaker Thomas J Price dat geplaatst wordt op het plein voor Rotterdam Centraal Station, is een liefhebben. Er is een zachtheid aan haar. Dit is deels te danken aan de intentionele keuzes van Price wat betreft materialen vorm, zeker. Maar, er is ook haar rustgevende vibe, een tot zichzelf komen dat zowel focus als flow is. De sereniteit waarmee ze voorbij de personen die haar aanschouwen kijkt, doet me denken aan Stilzijn. Die van haar, die van ons. Stilzijn als een kwestie van ruimte. En, aan hoe krachtig het is om deze ruimtes te creëren te midden van chaos. Of, zoals Toni Morrison ons geleerd heeft, als respons daarop.

Om Moments Contained, dit prachtige prijzen van onze pauzes, te zien in een ruimte die zo gelijkstaat aan geluid, drukte en haast, is poëtisch. Het is een schoonheid die we veelal over het hoofd zien of er voorbij haasten omdat we hebben leren geloven dat Stilzijn een verspilling is in plaats van een onderdeel van tijd. Het opnieuw leren om niet alleen onze geluiden te herkennen en ook om onszelf te herkennen wanneer we niet als een spektakel voorgesteld worden, vereist verbeelding. Vaak hebben we iets nodig om deze verbeelding fundering te geven, dus blessings voor de kunstenaars die, wanneer ze overwegen hoe ze ons zullen tonen, kiezen voor onze Stilte. Beslissingen als deze vereisen visie en zorg. En tederheid, want zelfs zonder haar sokkel is er meer nodig dan vakpersoonschap en een goed oog voor mooi gestylede babyhaartjes om een vier meter lang meisje symbool te laten staan voor herkenbaarheid. Vooral wanneer die herkenbaarheid een subtiele, immer slimme methode is om de eurocentrische verbanden tussen schaal, materiaal, vorm en wat belangrijk is niet alleen te bekritiseren, maar ook te weigeren. Met Moments Contained schenkt Thomas J Price ons onszelf in één van mijn lievelingsvormen van rust: unbotheredness, een staat van zijn waarbij we ons niet laten storen.

Dankzij de intentionele keuzes van Price om ons nauwelijks codes te geven die haar contextualiseren, is ze een verwijzing naar het mogelijke. We kunnen zelfs niet met zekerheid zeggen wat ze aan het doen is. In eerste instantie stelde ik me voor dat ze haar vuisten ontspande. Dit deed me denken aan een Instagram-post over het ontspannen van onze schouders, ze laten zakken en het niet langer tegen ons gehemelte drukken van onze tongen. Ik kan me de bron niet meer heugen maar ik herinner me de lessen en eens in de zoveel tijd, wanneer ik mezelf richting ontspanning probeer te ademen, denk ik terug aan deze instructies. Misschien zien we haar in een moment net na deze realisatie en in het proces van tot rust komen. Maar, wellicht heeft ze net met haar vingers geknipt. Probeer het maar eens: direct na de vingerknip lijkt de hand zich te ballen tot een vuist. Misschien is dat wat er gebeurt. Misschien brachten haar gedachten haar langs een sonisch zacht zijn. En misschien, terwijl ze dacht aan wat het werk van Romana Vrede en Adison dos Reis haar leerde over thuishoren, herinnerde ze zich de klanken van Benjamin Clementine en Cesária Évora. Het kan heel goed zo zijn dat, terwijl haar mind’s ear zijn opera-achtige stem richting haar hartverschuivende Morna bracht, ze zich de notitie herinnerde waarin Lorraine Hansberry schreef dat een klassiek volk een klassieke kunst verdient. En, ter onderstreping van die wetenschap en de muziek… knipte ze met haar vingers.

De veelheid aan mogelijkheden die ons door Moments Contained geboden worden, laat zien dat Thomas J Price ons met zijn sculptuur een werk biedt dat zowel kunstwerk als kunstenaar is. Wie mensen ook denken dat ze is en wat het ook is dat ze verbeelden wat ze aan het doen is, zegt een hoop over de personen die naar haar kijken. Zij die zich niet bezighouden met de manieren waarop ze worden bekeken door mensen die irrelevant voor ze zijn, worden spotlights. Wanneer we ons niet verhouden tot iemands drang om ons tot een spektakel te maken, keren we de focus die ze op ons hopen te richten weer terug naar wie zij zijn. Het circus dat ze probeerden op te tuigen wordt een eenpersoons clownsact, want waarom reageren ze, in vredesnaam, zo heftig op een weigering? Bijvoorbeeld: wanneer we gevraagd worden om te lachen en we dit niet doen, verstoren we iets. Wanneer we gevraagd worden om ons zodanig te gedragen zodat bepaalde sociale codes, in plaats gehouden om zeer specifieke vormen van comfort intact te laten blijven, en we dit niet doen, verandert er iets. Wanneer mensen denken dat standbeelden over status, grandeur en waarde gaan… en ze geloven dat de eer van hun bewondering iets is dat een jong, Zwart, casual gekleed meisje op sneakers nooit zal toekomen… maar ze alsnog verschijnt en ze weigert om ze ook maar een fractie van de aandacht die ze aan haar babyhaartjes besteedt te geven… Mad things rearrange.
Deze verschuiving, los van hoe bescheiden of gigantisch, vertelt ons iets over onszelf, over anderen… Meer dan de zorgvuldig geformuleerde intenties en wie we hopen dat we zijn, vertellen deze veranderingen ons iets over onze capaciteiten om met elkaar te connecten. Ze zijn informerend. Dit geeft Moments Contained zijn dubbelrol als kunstwerk en kunstenaar, sculptuur en maker van psychologische portretten van haar voorbijgangers op basis van de manieren waarop zij naar de wereld kijken.

De ruimtes voor onze dagelijkse ervaringen zitten vol met rommel van afleiding. Hiermee doel ik specifiek op die afleidingen die, zoals Toni Morrison ons leerde, maken dat we ons werk niet kunnen doen. Ik ben benieuwd naar de ervaring en impact van de plaatsing van Moments Contained op ons gevoel van thuishoren. En, ik vraag me af hoe dit haar gevoel van thuiszijn vormt. Ik kijk er naar uit om te zien wat de organisaties betrokken bij haar plaatsen hebben samengesteld als plaatsingsritueel. Haar homecoming, zogezegd. Ik vraag me af wat, volgens deze organisaties, past bij haar Stilzijn. Die van haar, die van ons. Mijn ceremonie zou bestaan uit een soprano zingende, Kaapverdiaanse tante van een jaar of zestig en Pelumi Adejumo. Ze zouden beiden gekleed zijn in een door Marga Weimans ontworpen herverbeelding van de outfit die Moments Contained draagt. Ik zou ze uitnodigen om plaats te nemen op een installatie van 2.50 meter hoog, tegenover maar niet te dicht bij onze nieuwe Rotterdammer. Daar, terwijl we ons in hun midden verzamelen, zou ik deze drie representaties van ons Stilzijn hun verbeelding van onze unbotheredness laten kruisen. Dat. Vier meter boven onze hoofden en zo dichtbij als we ons dat voor kunnen stellen, zou dat m’n welkom zijn. Een sonisch settelen van de mogelijkheden waar we de representaties van zijn. Een homecalling. Een liefhebben.


De Engelse versie van dit essay is hier beschikbaar.


Deel 2 van dit essay is hier te lezen.